Plastik her yerde. Gazoz şişelerinden arabalara, paketlemeden elektroniğe, olta takımlarından giysilere kadar günlük hayatta kullandığımız her şeyde plastik bir şekilde mevcut. Bu kadar yaygın olarak kullanılan bir maddenin çevresel sonuçlarının olması ise çok şaşırtıcı değil.
Plastik modern yaşamın kolaylıklarından biri olsa da yarattığı mikroplastik kontaminasyonu her geçen gün endişe verici şekilde artıyor. Peki mikroplastik nedir ve neden çevreye bu kadar zararlı?
Mikroplastik Parçacığı Nedir?
Adından da anlaşılacağı gibi mikroplastik, küçük plastik parçacıklar ve çapı beş milimetreden daha küçük olan plastik parçaları tanımlamak için kullanılan bir terim.
Küçük boyutları ve kütleleri rüzgarla kolayca taşınabilmelerini sağlıyor. Dolayısıyla mikroplastikler, dağlık bölgelerden kutuplara kadar dünyanın en ücra yerlerinde bulunabiliyor.
Mikroplastik Nasıl Oluşur?
Birincil ve ikincil kullanımlar olmak üzere mikroplastikleri oluşturan iki ana kategori bulunuyor.
Birincil mikroplastikler, kozmetik gibi ticari kullanım için tasarlanmış küçük partiküllerin yanı sıra giysi ve balık ağları gibi diğer tekstil ürünlerinden dökülen mikro lifler.
İkincil mikroplastikler ise su şişeleri gibi daha büyük plastiklerin parçalanmasından kaynaklanan parçacıklar.
Her iki bozulmaya da başta güneş radyasyonu ve okyanus dalgaları olmak üzere çeşitli çevresel faktörlere maruz kalma neden oluyor. Bir kirletici olarak mikroplastikler çevreye ve hayvan sağlığına zarar verebiliyor.
Mikroplastik Partikül Nedir?
Nanoplastik adı verilen mikroplastik partikül, plastik gıda kaplarından su ısıtıcılara, hatta biberonlara kadar günlük hayatımızın her türlü nesnesinde bulunuyor. Bebeğinizin biberonunu kaynattığınızda ya da mikrodalgada plastik bir kapta yemek ısıttığınızda mikroplastik partiküller ortaya çıkıyor. Kısacası birçok günlük faaliyetimizin sonucunda sürekli olarak mikroplastik partikülleri yutuyor ya da soluyoruz.
Mikroplastik sorunu her geçen yıl daha da kötüleşmeye devam ediyor. Üstelik mikroplastiklerin dayanıklılığı nedeniyle ortaya çıkan mikroplastik kirliliği, uzun yıllar sürüyor.
Mikroplastikler En Çok Nerede Bulunur?
Mikroplastiklerle ilgili sorun, herhangi bir boyuttaki plastik parçalar gibi kolayca zararsız moleküllere dönüşmemeleri.
Plastiklerin ayrışması; yüzlerce, hatta binlerce yıl alabiliyor ve bu arada çevreye büyük zarar veriyor.
Kumsallarda mikroplastikler; kumda küçük, çok renkli plastik parçalar olarak görülüyor. Okyanuslardaysa deniz hayvanları sürekli olarak mikroplastik kirliliğe maruz kalıyor. Fırtınalar ve akıntılar ile dünyanın her yerine taşınan mikroplastik partiküllerin izi, planktondan balinalara kadar tüm deniz organizmalarında, ticari deniz ürünlerinde ve hatta içme suyunda tespit edilebiliyor.
Mikroplastiklerin İnsana Zararları
Bilim adamları, tüketilen mikroplastiklerin insan veya hayvan sağlığına zararlı olup olmadığından ve eğer öyleyse, hangi özel tehlikeleri oluşturabileceklerinden hala emin değiller. Ancak mikroplastikler bizi çevreliyor ve hava, su, gıda ve tüketici ürünleri de dahil her yerde bulunmaları nedeniyle her gün binlerce mikroplastik parçacığı yutabileceğimiz düşünülüyor.
İnsan hücre ve dokularının mikroplastiklere maruz bırakıldığı az sayıda çalışmalar da mikroplastiklerin sağlığımız için oluşturabileceği tehlikeleri ortaya koyuyor. Sonuçlar insan kanında mikroplastik bulunmasının metabolik rahatsızlık, nörotoksisite ve kanserojen etkiler için potansiyel oluşturduğunu gösteriyor.
Mikroplastiklerin Çevre ve Sağlık Üzerindeki Etkisi Nedir?
Plastik döküntüler nehirlerden, kıyı şeritlerinden veya teknelerden okyanuslara giriyor. Bu plastik atıklar, deniz kaplumbağalarından okyanus kuşlarına, köpekbalıklarından balıklara kadar her türlü okyanus yaşamını etkiliyor. Hayvanlar atılan ağlara veya şişelere dolanıp takılıyor, plastik döküntülerle boğuluyor, midelerini yiyecek sandıkları plastikle dolduruyor. Bu hayvanlar öldükçe, önemli bir rol oynadıkları ekosistemler de onlarla birlikte ölmeye başlıyor.
Tıpkı suda yaşayan benzerleri gibi kara hayvanları da çevre kirliliğiyle başa çıkmak için evrimleşmedi. Ayrıca plastiğin bitki yaşamı üzerindeki etkileri hâlâ araştırılıyor olsa da ilk deneyler, plastiğin bitki büyümesini olumsuz etkilediğini de gösteriyor. Bu da mikroplastiklerin yalnızca karbon depolayan ve oksijen sağlayan çevremizdeki ekosistemleri etkilemekle kalmadığını, zararlarının bizim sofralarımıza kadar uzandığını gösteriyor.
Mikroplastik Tüketimi Nasıl Azaltılabilir?
Evet, mikroplastikler her yerde ama kendinizin ve ailenizin bunlara maruz kalmasını azaltmak için harekete geçebilirsiniz. Mikroplastiklerin gezegene sızmasını azaltmak için ilk önce çevre bilincine sahip olmak ve çevrenin korunmasına uygun bir yaşam politikası izlemek gerekiyor. Bunun için
“Çevre Bilinci Nedir? Çevre Bilinci Nasıl Oluşur?” içeriğimize göz atabilirsiniz.
Ayrıca aşağıdaki birkaç adım mikroplastik tüketimini azaltmada kendi üzerinize düşeni yapmanıza yardımcı olabilir:
Organik malzemelerden yapılmış giysiler satın alın.
Çamaşır yıkama şeklinizi değiştirin. Bunun için giysilerinizi kurutma makinesi yerine doğal yöntemlerle kurutmayı, az su kullanan hassas programları tercih etmeyi ve giysilerinizi biriktirerek topluca yıkamayı deneyebilirsiniz.
Tek kullanımlık plastiklerden kaçının. Alışverişe giderken yanınızda kumaş çanta taşımak, sıfır atık marketlerden ve diğer çevre bilincine sahip perakendecilerden alışveriş yapmak, tek kullanımlık plastik pipetleri yeniden kullanılabilir metal, cam veya bambu pipetlerle değiştirmek ya da tek kullanımlık plastik su şişeleri yerine yeniden doldurulabilir su şişelerini tercih etmek ufak ama etkili adımlar olabilir.
Plastik içermeyen kozmetik satın alın. Etiketleri dikkatli bir şekilde okuyun, içeriğinde Polietilen (PE), Polipropilen (PP), Polietilen tereftalat (PET), polyester (PETE), Polimetil metakrilat (PMMA) ve naylon bulunan ürünlerden kaçının.
Kabuklu deniz ürünleri tüketimini azaltın. Okyanusa ulaşan mikroplastikler, dipten beslenen kabuklu deniz hayvanları tarafından yutuluyor. Kabuklu deniz hayvanlarını tükettiğinizde, mikroplastikleri vücudunuza almış olursunuz.
Yiyeceklerinizi plastik içinde mikrodalgada ısıtmayın.
Düzenli olarak toz alın. Evdeki toz parçacıklarının kayda değer kısmı mikroplastiklerden oluşuyor. Evinizi olabildiğince temiz tutarak bu miktarı azaltabilirsiniz.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye İş Bankası A.Ş. herhangi bir surette sorumlu değildir.