Küresel bir boyuta ulaşan gıda israfı sorununun başlıca sebeplerinden biri, insanların benimsediği tüketim alışkanlıklarıdır. Gıda israfının yarattığı olumsuz etkileri azaltmanın yollarını öğrenmek ve uygulamak, gezegenin geleceği açısından son derece önemlidir. Gelin, şimdi gıda israfı nedir, neden oluşur ve nasıl önlenir sorularının cevaplarına birlikte bakalım.
Öncelikle Tanımlayalım: Gıda İsrafı Nedir?
Bireylerin yaşamsal faaliyetlerini yerine getirebilmek için tüketmesi gereken besinler, gıdayı oluşturur. Gıda israfı ise üretilen gıdaların ölçüsüzce kullanılması ve tüketilmeden çöpe gitmesi olarak tanımlanabilir. Tarladan tedarik zincirlerine, satış noktalarından evlere, hemen her koşulda üretilen gıdanın boşa gitmesi, yok olması veya tüketilmeyecek duruma gelmesiyle birlikte gıda israfı oluşur. Dünyada her yıl, insanların tüketimi için üretilen gıdaların yaklaşık üçte biri, yani yaklaşık 1,3 milyar ton gıda, israf edilir. Özellikle meyve sebze ve tahıl, en çok israf edilen gıda türleridir. Gıda israfı aynı zamanda su, toprak, enerji, emek ve sermaye gibi kaynakların da israfı anlamına gelir. Bu yönüyle iklim krizinin de nedenlerinden biridir.
Gıda İsrafı Neden Oluşur?
Ekonomik altyapının yetersizliği, yanlış tarım ve gıda politikaları, yetersiz teknolojik donanım gibi pek çok unsur, gıda israfında belirleyici rol oynar. Üretim noktalarından toplanan gıdaların uygun koşullar altında ve en kısa sürede tüketiciye ulaştırılması hedeflenir. Hasat tekniklerinden depolama ve soğutma yöntemlerine, taşımadan gıdanın nüfusa orantılı şekilde dağıtılmasına kadar, tedarik zincirinin her aşamasında kayıplar yaşanır.
Gıda israfının neredeyse yarısı, bireysel faaliyetlerden kaynaklanır. Tarladan sofraya geliş sürecinde miktarı gitgide azalan gıda, insanların satın alma ve tüketim alışkanlıkları nedeniyle israfın son aşamasına ulaşır. Gıda israfında en belirleyici etken , bireylerin gıdaya olan ihtiyaçlarını yanlış hesaplamasıdır. Bireylerin, ihtiyaçlarına uygun olarak gıda alışverişi yapmaması, fazla ve kullanılmayan gıdaların çöpe gitmesi veya çürümeye bırakılması, gıda israfının esas kaynağıdır.
Türkiye’de Gıda İsrafına Dair
Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın güncel verilerine göre Türkiye'de hane içindeki tüketime bağlı gıda israfı her yıl 7,7 milyon tonu bulmaktadır. Bu da yıllık kişi başı gıda israfının 93 kg civarında olduğu anlamına gelir. Endüstriyel gıda israfı da hesaba katıldığında Türkiye’deki gıda israfı 18 milyon tona dek ulaşır. Tüm bu verilerin ışığında Türkiye’nin gıda israfı konusunda ciddi önlemlerin alınması gereken ülkelerden biri olduğu yorumu yapılabilir.
Gıda İsrafını Nasıl Önleyebiliriz?
Dünya çapında hızla artan gıda israfı ile birlikte, bu sorunun önüne nasıl geçilebileceği konusu önem kazanmıştır. Gıda israfını azaltmada, tedarik zincirinin her aşamasında daha profesyonel önlemler geliştirilmesi önem taşır. Bunun dışında bireyler de çözüm üretilmesi açısından önemli rol sahibidir. İşte, gıda israfını önlemek için yapabilecekleriniz:
● İhtiyaçlarınızı belirleyin: Haftalık gıda alışverişlerinizi yakından takip edin. Eğer evinizde gıda israfı varsa neyin, neden çöpe gittiğini gözlemleyerek gerçek ihtiyaçlarınızı belirleyin.
● Akıllı alışveriş yapın: Gıda alışverişine mutlaka bir liste ile çıkın, ihtiyacınızdan fazlasını satın almayın ve gıda satın alırken mutlaka son kullanma tarihlerini kontrol edin.
● Gıdaları doğru muhafaza edin: Hangi gıdayı ne şekilde muhafaza etmeniz gerektiğini öğrenin. Gerektiğinde derin dondurucunuzu kullanın ya da kurutma, turşu yapma gibi koruyucu yöntemlere başvurun.
● Yemek artıklarını değerlendirin: Yaptığınız yemeklerden arta kalanları buzdolabında saklayın ve ilk fırsatta tüketin. Bayat ekmekleri ya da tazeliğini yitirmiş meyveleri çöpe atmak yerine yaratıcı tariflerle onlara bir şans daha vermeyi deneyin.
● Kompost yapın: Uygun alanınız varsa yemek yaparken kullandığınız malzemelerden artanları, örneğin sebze ve meyve kabuklarını, kompost yapmak için kullanabilirsiniz.
●
Sıfır atık yaklaşımını araştırın: Her türlü israfı önlemek için
sıfır atık yaklaşımını benimseyin ve günlük hayatınızda bu bilinçle hareket etmek için çaba harcayın.
Gıda İsrafı ve Etkileri
Gıda israfı, hayatın pek çok noktasında olumsuz etki yaratır. Bu etkilerden başlıcaları şu şekilde sıralanabilir:
● Küresel gıda krizi ve açlık
● Üretimde ve lojistikte yakıt kayıpları
● İşlenen toprağın veriminin azalması
● Elektrik ve su kaynaklarının boşa harcanması
● İş gücünün kaybedilmesi
● Sermaye kaybı
Bilinçli bir tüketici olarak doğru alışveriş ve tüketim alışkanlıklarını benimsemek, gıda israfının önlenmesi konusuna büyük katkı sağlar. Ayrıca
sürdürülebilir yaşam tarzı için çabalamak, her türlü israfın önüne geçmenin anahtarıdır.
Kaynakça:
https://www.unep.org/thinkeatsave/get-informed/worldwide-food-waste
https://www.unep.org/resources/report/unep-food-waste-index-report-2021
https://turkey.un.org/en/114697-new-collaboration-addresses-food-waste-food-and-hospitality-sector-turkey
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye İş Bankası A.Ş. herhangi bir surette sorumlu değildir.