FOMO Nedir?
FOMO olmak son yıllarda gündemden düşmeyen, pek çok kişi tarafından merak edilen konulardan biri. Fear of Missing Out kelimelerinin kısaltılmasından oluşan bu terim, Türkçeye “Fırsatları Kaçırma Korkusu” şeklinde çevrilebilir. Çeşitli fırsatlardan, deneyimlerden ve kazançlardan mahrum kalmaktan duyulan endişe ya da kaygıyı ifade etmesi amacıyla kullanılan terim; yalnızca sosyal ortamlar için değil, aynı zamanda borsa ve ekonomik kazançlar için de kullanılıyor.
Temel olarak fırsatları doğru değerlendirememek, başka bir deyişle fırsatları kaçırmayı ifade eden bu kavram, bu hâliyle kullanıcıların da yanlış kararlar almasına yol açabilen panik durumunu ifade ediyor. Özellikle günümüzde dijital kaynakların sık kullanılması sebebiyle doğru veya yanlış pek çok “fırsat” olarak değerlendirilen durum kişilerin endişe duymasına yol açabiliyor. Bu durum ise sürekli olarak güncel bilgileri takip etme isteği duyan kişilerin günlük işlerinde aksamasına sebep oluyor. Sosyal yaşamdan finans alanına kadar pek çok durum için kullanılan bu panik hâlinin ileri seviyesi ciddi sorunları oluşturabiliyor.
FOMO Anlamı Nedir?
Temel düzeyde FOMO anlamı, “kaçırma korkusu” şeklinde tanımlanabilir. Korku ya da endişe hâli olarak tanımlanan bu durum, önemli fırsatları kaçırma kaygısı yaşayan insanları ifade ediyor. Bu duruma ise pek çok etmenden söz etmek mümkün. Özellikle dijital kanallar aracılığıyla başarı, değer, ün, kazanç gibi kavramlar “fırsatları zamanında değerlendiren” kişilerin başarı öyküleri olarak aktarılarak başkalarında ise sürekli olarak “fırsatı kollama” durumu oluşturabiliyor. Buna bağlı olarak da gerek finans gerekse sosyal olarak başkalarının yaşamlarına tanık olundukça kişiler kendilerini başarısız veya yetersiz olarak görebiliyorlar. Bu görme hâlinde ise FOMO denilen durum, yani kaçırma korkusundan kaynaklı endişe oluyor.
FOMO’ya Kapılmak Nedir?
Fırsatları kaçırma olarak adlandırılan bu durumun oluşması için farklı etmenlerden bahsetmek mümkündür. Esasında anlık yani saniyeler içinde bile bir kişinin FOMO yaşaması günümüzde olağan olarak kabul ediliyor. Sosyal medya kanalları ve dijital olanakların çoğalması, günlük yaşamda kitlelerce yoğun bir şekilde kullanılıyor oluşları FOMO’yu tetikleyen unsurların başında geliyor. Özellikle sosyal medya üzerinden daha “başarılı, eğlenceli, iyi” vb. kesitlere denk gelenler kendi yaşamlarının bu şekilde olmayışından kaynaklı olarak endişe ve korku duyabiliyorlar. Bu yüzden de günümüzde FOMO’ya kapılmak esasında oldukça kolay diyebiliriz.
Bu duruma kapılmak ise sürekli olarak fırsatları değerlendirememek, yanlış eylemlerde bulunmak, belirsiz hâlde olan ama adeta bir tür nüve şeklinde kişinin içinde taşıdığı potansiyeli gerçekleştirememek gibi endişe anlarını ifade ediyor. Bu endişe anları başlı başına rahatsız ediciyken daha sonrasında beraberinde stres, kaygı bozukluğu, mutsuzluk gibi psikolojik sorunları da beraberinde getirebilir. Aynı zamanda maddi açıdan da kişilerin yanlış kararlar almasına da yol açabiliyor. Örneğin “fırsatı yakalamak” için yapılacak olan yanlış bir yatırım, birikimlerin de zarar görmesi gibi durumlar oluşturabiliyor. Hâliyle FOMO’ya kapılmak bu durumun yaşandığı tehlikeli bir hâl olarak ifade ediliyor.
Borsalarda FOMO Nedir?
Borsa da “fırsat” değerlendirme aracı olarak kullanılabilen bir sistem olduğunda FOMO’nun etkisini borsada da bolca görmek mümkün. Temel olarak borsada bu kavram bir değerin sürekli olarak yükseliş göstermesi ve devamında kullanıcıların da fırsatı kaçırma endişesi ile ortaya çıkar. Buna bağlı olarak en yüksek fiyattan ilgili varlığın alınması, sonrasında ise varlığın ani şekilde değer kaybetmesi meydana gelir. Dolayısıyla yatırım ve ticaret işlemleri için yatırımcılar tarafından oluşan kaybetme korkularına FOMO olarak adlandırmak mümkün. Ancak bu etkinin küresel bir etki yerine bireysel bir etki olduğu unutulmamalıdır. Kullanıcılar seçimleri sonucunda yanlış yaptıklarını düşünerek endişe ve korku duyarlar, buna bağlı olarak da daha büyük olumsuz durumlar ile karşı karşıya kalırlar. Hâliyle borsada FOMO’ya kapılmamak için finansal okuryazarlık önem kazanıyor.
Kripto Borsalarında FOMO Etkisi
Kripto piyasaları da FOMO açısından borsa ile benzer özellikler taşır. Kripto FOMO durumu, borsa hakkında yeteri kadar bilgi sahibi olmayan yatırımcılar tarafından sıklıkla yaşanabiliyor. Kripto piyasaları duygudan daha çok çeşitli matematiksel verilere dayanan piyasalardır. Oldukça hareketli olmalarının yanı sıra ani yükseliş ve inişler de sık görülebilmektedir. Bu bakımdan yatırımcılar, diğer piyasalara göre çok daha temkinli ve rasyonel şekilde hareket etmelidir. Yine de dijital platformlar aracılığıyla kripto piyasaları için spekülasyon sık yapıldığı için yeteri kadar bilgi sahibi olmayan yatırımcılar bu durumları temel alarak hareket etmekte, bu yüzden maddi ve manevi olarak kayıplar yaşayabilirler. Temel olarak FOMO herhangi bir kripto biriminin artışını veya düşüşünden hareketle yatırımcıların alış veya satışına yönelik oluşan korkuyu ifade eder. Bu durum ise varlıklarını düşük fiyattan satma veya düşüş yaşayacak birimi yüksek fiyattan alma gibi durumlara yol açabilir. Bu yüzden kripto piyasalarında da FOMO ile hareket etmenin olumsuz sonuçları olacağı yatırımcılar tarafından unutulmamalıdır.
FOMO’nun Yatırımlar Üzerindeki Olumsuz Etkileri
Yatırım yapmak en temelde eldeki varlığın değerlenmesi amacıyladır. Bu varlığın değerlenmesi için farklı yatırım araçları bulunur ve her bir yatırım mutlaka finansal okuryazarlık kapsamında uygulanmalıdır. Başka bir deyişle kulaktan dolma veya şifahen yapılan yatırımlar zararla sonuçlanabilir. FOMO da bu noktada yatırımlar üzerinde olumsuz etkilere sahiptir. Fırsatı kaçırma korkusu olduğu için FOMO’nun mevcut veya potansiyel yatırımlar üzerindeki olumsuz etkileri şu şekilde sıralanabilir:
● Endişe ile hareket ederek mevcut yatırımı bozmak, düşük fiyattan satışa çıkarmak
● Söz konusu yatırımın değer kazanacağını düşünerek daha sonrasında zarar oluşturacak şekilde yatırım yapmak
● Yatırımlar üzerinde sürekli zarar etme endişesi taşımak
● Yatırımlar için sürekli yükseliş yaşayacak ve hareket edememe endişe taşımak
● Rasyonel kararlar yerine duygusal kararlar vererek yatırımı kaybetmek, hatta zarara düşmek
FOMO’dan Kaçınmak için Neler Yapılmalı?
FOMO etkisi günlük yaşamdan ekonomiye kadar pek çok alanda görülebilir. Bu durumun maddi ve manevi sonuçları olduğu için FOMO’dan kaçınmak için temkinli davranılmalıdır. Özellikle etkisine girildiğini de fark ettirmeyecek bir süreç olduğu için bu durumla mücadele için şu yöntemleri dikkate alabilirsiniz:
● Finans piyasasında FOMO etkisine düşmemek için finansal okuryazarlık geliştirilmelidir.
● Yatırımlar belirli bir plan çerçevesinde yapılmalıdır, her yatırımın durumu farklı etmenlere bağlı olarak değişebilir, bu yüzden değişikliğe yol açan etmenler doğru okunmalıdır.
● Sosyal medya ve dijital platformlardaki haberler, gelişmeler, veriler, paylaşımlar temkinli karşılanmalıdır.
● Duygusal hareketler yerine rasyonel hareketler oluşturulmalı, buna bağlı olarak da doğru adımlar atılmalıdır.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye İş Bankası A.Ş. herhangi bir surette sorumlu değildir.