Günlük yaşamdan endüstriyel otomasyonlara, bilimsel araştırmalardan görsel oluşturmaya kadar hayatın her alanına giren yapay zeka, yaşamımızı ve iş yapma biçimimizi şekillendiriyor. Modern mucize mi yoksa işlevsel bir araç mı olduğu tartışmalı olsa da kesin olan şey, yapay zeka teknolojileri artık her yerde. Gelin, yapay zeka teknolojisinin tanımını ve çalışma alanlarına olan etkilerini birlikte inceleyelim.
Yapay Zeka (AI) Nedir?
Bilgisayarların ve makinelerin insana ait olan özellikleri gerçeğe eş değer olarak taklit etmesine yapay zeka denir. Kavrama, karar verme, problem çözme, yaratıcılık ve özgünlük gibi insanlara özgü bilişsel yeteneklerin cihazlar tarafından gerçekleştirilmesi veya simüle edilmesidir.
İnsana ait olan "yeni bilgi ve olaylardan öğrenebilme" özelliğiyle donatılan yapay zeka teknolojileri, bağımsız hareket edebilme kabiliyetiyle birçok alanda insan ihtiyacını ortadan kaldırabilir. Otonom sürüş teknolojisine sahip araçlar buna verilebilecek en iyi örneklerden biridir.
Özellikle tekrarlayan işler ve birçok iş kolunda geleneksel rollerin yapay zeka tarafından devralındığı bir döneme giriyoruz. Bu gelişmeler dikkatle takip edilmezse insan algısını, duygusal tepkileri, davranışları ve ilişkileri göz ardı eden kararlar alınabilir ve bu durum kritik etik sorunlara ortaya çıkabilir.
Yapay zeka, insan içgörülerini ve duygusal zekayı kararlarına tam olarak dâhil edemese ve henüz mükemmel olmasa da kalıcı bir teknolojidir. Bu sebeple önemli olan yapay zekanın nasıl kullanılacağını anlamak, öğrenmek, yönetmek ve ondan yardım alabilmektir.
Yapay Zeka Tanımı
Yapay zeka kavramını ortaya atan John McCarthy yapay zekayı, "akıllı makineler, özellikle akıllı bilgisayar programları geliştirme yapma bilimi ve mühendisliği" olarak tanımlamıştı. Kabul görmüş standart bir tanımı olmamakla birlikte yapay zeka, insan zekasıyla ilişkilendirilen bilişsel işlevleri bir makinenin gerçekleştirebilmesi olarak tanımlanabilir.
Doğal Zeka ile Farkları Nelerdir?
Yapay zeka, bilgisayarların öğrenme ve problem çözme gibi bilişsel süreçleri taklit etmesine dayanırken, doğal zeka yani insan zekası yaratıcılık, sezgi ve duyusal zeka gibi özelliklere sahiptir. Doğal zeka, beklenmedik durumlara uyum sağlayabilen ancak ön yargılara açık ve dinlenmeye ihtiyaç duyan bir yapıdır. Öte yandan yapay zeka mevcut bilgileri çok hızlı ve kolay bir şekilde işleyebilir ve molaya ihtiyaç duymadan sürekli çalışabilir.
Yapay Zeka Türleri Nelerdir?
Görevler, kullanılan disiplinler ve çalışma alanlarına göre farklı yapay zeka türleri bulunmaktadır. Bunları şöyle özetleyebiliriz:
• Dar Yapay Zeka (ANI): Belirli görevleri yerine getirme konusunda uzmanlaşmış, önceden belirlenmiş sınırlar içinde çalışan yapay zeka türüdür.
•
Genel Yapay Zeka (AGI): İnsan zekasına benzeyen; algılama, akıl yürütme, öğrenme ve problem çözme gibi becerilere sahip olan yapay zeka türüdür.
•
Süper Yapay Zeka (ASI): Son teknoloji bilişsel işlevlerle ve gelişmiş düşünme becerileriyle donatılmış bir yapay zeka türüdür.
Yapay Zeka Teknolojilerinin Kapsamı
Yapay zekanın dahil olacağı sektörler ve bu sektörlerdeki etkisi öngörülemeyecek boyutlara ulaşabilir. Sağlık hizmetlerinden otonom sistemlere, veri biliminden robotik mühendisliğine kadar birçok alanda çalışma sistemlerini yeniden şekillendiriyor. Bunların yanında havacılık, ticaret, görüntü işleme ve yazılım mühendisliği gibi branşlarda da etkileyici gelişmelere katkı sağlıyor. Günlük görevlere de yardımcı olan yapay zeka teknolojileri, insan ve yapay zeka iş birliğini hayatın neredeyse her alanına dâhil ediyor.
Yapay Zeka Çalışma Mantığı Nedir?
Büyük ölçekli verilerin işlenmesi sırasında verilere ait tüm detaylar yapay zeka tarafından öğrenilir. Daha sonra veriler analiz edilir, içgörüler oluşturulur ve hatta insana benzer şekilde kararlar alınabilir. Bu süreç, farklı yöntemlerle ve teknolojilerin bir araya gelmesiyle gerçekleşir. Bu yöntemleri şu şekilde tanımlayabiliriz:
Veri ve Algoritmaların Rolü
Gelişmiş algoritmalar, veriyi daha hızlı ve farklı açılardan analiz etmek için yeni yollar keşfeder. Bu akıllı işlem tüm olası sonuçları analiz etmek, tanımlamak ve karmaşık sistemleri anlamak için önemlidir.
Makine Öğrenmesi ve Derin Öğrenme
Makine öğrenimi, bilgisayarların programlamaya ihtiyaç duymadan verilerden öğrenmesini ve çıkarımlar yapmasını sağlar. Farklı teknikler kullanarak verilerde nereye odaklanacağını bilir ve onu analiz eder. Derin öğrenme ise insan beyninin karar alma süreçlerini taklit eder. İnsan müdahalesi olmadan birçok hizmet ve uygulamanın hayata geçirilmesini amaçlar. Dijital asistanlar veya üretken yapay zeka gibi birçok hizmetin kullanılmasına olanak sağlar.
Yapay Sinir Ağları
Bilgileri işleyen, tanımlayan, aralarında bilgi aktarımı yapan, seçenekleri değerlendiren insan beyninin sonuca ulaşma biçimini taklit ederek kararlar alan makine öğrenme modelidir.
Yapay Zeka Gelişim Kronolojisi
1950'li yıllarda İngiliz matematikçi, şifre çözücü ve bilgisayar öncüsü Alan Turing, bir makalesinde Turing testi olarak bilinen testi tanıttı. Bu test bir makinenin akıllı davranış sergileme yeteneğini ele alıyordu ve daha çok problem çözme gibi basit alanlara odaklanıyordu. Takip eden yıllarda ise makine öğrenmesi ve ardından derin öğrenme ile gelişim süreci hızlandı. Yapay zeka süreçlerini kronolojik olarak şöyle özetleyebiliriz:
İlk Yapay Zekâ Çalışmaları
1955 yılında John McCarthy tarafından ilk kez yapay zeka terimi kullanıldı ve bununla ilgili bir çalıştay düzenlendi. Bundan tam 4 yıl sonra Arthur Samuel, programlama olmadan daha iyi satranç oynamayı öğretmek üzerine bir konuşmada makine öğrenimi terimini ortaya attı.
1980'lere gelindiğinde AI Patlaması olarak adlandırılan hızlı büyüme dönemine geçildi.
Yapay Zekanın Modern Dönemleri
1997 yılında IBM tarafından geliştirilen Deep Blue, dünya satranç şampiyonunu çok konuşulan bir maçla yendi. Aynı yıl Windows, bir konuşma tanıma yazılımını yayınladı. 2011 yılından itibaren ise günümüzde de kullandığımız sanal asistanlar hayatımıza girmeye başladı.
Yapay Zekada Son Dönem Gelişmeleri
2015 yılına geldiğimizde Elon Musk, Stephen Hawking ve Steve Wozniak gibi isimlerin de imzasını taşıyan açık bir mektup yayımlandı. Bu mektupta savaş amaçlı otonom sistemlerin geliştirilmeyeceği yazıyordu. 2020 yılında dil ve yazma görevlerini yerine getiren ve bunun için derin öğrenmeyi kullanan etkileyici bir model tanıtıldı. 2021 yılında ise promptlarla görsel üretebilen yapay zeka dönemi başladı.
Yapay Zeka Günümüzde Neden Önemlidir?
Sağlıktan finansa, ulaşımdan eğlenceye, pazarlamadan robotiğe kadar birçok endüstride devrim niteliğinde gelişmelere sahne olan yapay zeka teknolojileri geliştirme ve dönüştürme gücüne sahiptir.
Dijital Dönüşümdeki Rolü
Otomasyonu, verimliliği ve inovasyonu yönlendiren yapay zeka teknolojileri dijital dönüşüme de yön veriyor. Bu konuda birkaç etkili örnek verilebilir:
• Daha iyi müşteri hizmetleri için yapay zeka destekli asistanlardan yararlanılabilir.
• Pazarlama ekipleri için yapay zeka destekli CRM sistemleriyle daha güçlü müşteri ilişkileri sağlanabilir.
• Veri toplama ve tahmine dayalı analizler yapılabilir.
• Güvenlik sorunları tespit edilebilir.
Endüstrilerdeki Uygulamaları
Yapay zeka uygulamalarının endüstrilerdeki uygulama alanları şöyle örneklendirilebilir:
• Tarımda ekim programları oluşturulabilir ve yetiştirilecek en verimli mahsuller belirlenebilir.
• e-Ticaret endüstrisinde trendleri tahmin etmek ve performansı analiz etmek için kullanılabilir.
• Sosyal medyada kullanıcı davranışlarını izlemek ve demografik verilere dayalı hedefler belirlemek için yararlanılabilir.
Ekonomik ve Sosyal Etkileri
Yapay zeka kullanımı iş verimliliğini artıran ve insan gücüne bağımlılığı azaltan bir ortam oluşturur. Bu özelliğiyle bazı endüstrilerde iş kaybına, ekonomik bozulmalara ve nihayetinde sosyal istikrarsızlığa neden olabilir. Tüm bu etkileri ortadan kaldırmanın yollarından biri yapay zeka destekli çözümleri kullanarak daha verimli çalışma ortamları oluşturmak ve istihdamı korumak olabilir.
Yapay Zekanın Şirketlere Katkıları Nelerdir?
Kurumsal yapay zeka entegrasyonları işletmelere veri analizinden süreç otomasyona, kullanıcı deneyimini iyileştirmekten siber güvenliğe kadar geniş bir yelpazede hizmet vermektedir.
•
Operasyonel Verimlilik Artışı: Veri girişinden toplantı notlarını tutmaya kadar rutin görevler yapay zeka entegrasyonlarıyla gerçekleştirilebilir. Böylece insan gücü daha yaratıcı ve katma değerli görevlerde kullanılabilir.
•
Karar Alma Süreçlerinde İyileşme: Karmaşık ve büyük verileri hızlı ve insan kaynaklı hata ihtimallerini azaltarak işleyen yapay zeka, analiz ve çıktılar konusunda da önemli metrikler sunabilir.
•
Maliyet Tasarrufu ve Gelir Artışı: Beceri gerektiren veya üretkenlikle ilgili olan işlerin büyük bir kısmının yapay zeka destekli entegrasyonlarla çözülmesi şirketler için operasyonel maliyetleri düşürebilir. Bunun yanında daha fazla iş üreterek gelir artışı sağlanabilir.
Yapay Zeka Kullanım Alanları Nelerdir?
Çeşitli sektörlerde ve endüstrilerde yapay zeka teknolojileri kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir:
Sağlık Sektöründe Kullanım
Sağlık sektöründe yapay zeka kullanımı tıbbi notların tasnifi, analizi ve düzenlenmesinden robotlar tarafından gerçekleştirilen ameliyatlara kadar oldukça geniş bir yelpazeye sahiptir. Giyilebilir cihazlar sayesinde yaşamsal değerlerin takibi yapılırken ilaç şirketleri de potansiyelleri keşfetmek için bugüne kadar ortaya konan sağlık verilerinin analizleri için yapay zekadan yardım alıyor.
Eğitim ve Yapay Zeka
Eğitim alanında öğrencilere kişiselleştirilmiş eğitim modelleri sunulmasına ve derslerin dijitalleştirilmesine yardımcı olabilir. Eğitimde sıkça kullanılan yapay zeka dallarından biri olan uzman sistemler, öğretmenlerin karşılaştığı sorunları yalnızca kendi bilgilerine dayanarak çözmelerindense farklı öğretmenlerden elde edilen verilerin çıktısını kullanmalarına olanak tanır.
Finans ve Bankacılıkta Yapay Zeka
Bankacılık sektöründe yapay zeka kullanımı oldukça gelişmiştir. Kişisel robot asistanlardan müşterilerin davranışlarını modelleyen yapay zeka teknolojilerine kadar pek çok alanda kullanılır. Bunun yanında dolandırıcılık işlemlerinin tespiti ve finansal risk yönetimi gibi karar alma aşamalarında da fayda sağlayabilir.
e-Ticaret ve Müşteri Hizmetleri
Şirketler yapay zeka entegrasyonları sayesinde müşterilerine teknik destek verebilir veya perakende süreçlerini optimize edebilir. Müşterilerin önceki deneyimlerinden yararlanarak kişiselleştirilmiş kampanyalar ile daha fazla satış ve dönüşüm hedeflerini gerçekleştirebilir. Ayrıca sanal asistanlar kullanarak müşteri temsilciliğinde gerçek kişilerden oluşan ekiplerini optimum seviyede tutabilir ve daha geniş bir müşteri kitlesine hizmet verebilir.
"Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye İş Bankası A.Ş. herhangi bir surette sorumlu değildir."