Topraksız Tarım Nedir ve Topraksız Tarım Nasıl Yapılır?

Yayınlanma Tarihi: 07.11.2024

Okuma Süresi: 3 dakika

Gün geçtikçe artan dünya nüfusunun önemli etkilerinden biri tarım alanlarında yetiştirilen gıdanın, nüfusun ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalmasıdır. Ancak bugün uygulanmakta olan yenilikçi yöntemler tarım üretiminin desteklenmesini sağlayabilir. Topraksız tarım geleneksel tarıma kıyasla önemli avantajlar sunuyor. Peki yerelde ve küreselde hızla yaygınlaşan topraksız tarım nedir ve nasıl yapılır?

Topraksız Tarım Nedir?

Topraksız tarım sürdürülebilirlik ve verimlilik hedefleri doğrultusunda hayata geçirilen bir çözümdür. Özellikle kentleşmenin hızlandığı bölgelerde taze gıdaya ulaşım için önemli bir alternatif olarak görülebilir. Kavramı daha iyi anlamak için tanımına, tarihsel gelişimine ve nerelerde yapılabileceğine detaylıca bakmak gerekir.

Topraksız Tarımın Tanımı

Topraksız tarım bitkilerin toprak kullanılmadan besin bakımından zengin katı veya sıvı ortamda yetiştirilmesi esasına dayanan bir tarım yöntemidir. Bu yöntemde bitkiler, toprakta doğal olarak bulunan besin maddeleri yerine özel olarak hazırlanmış yapay bir ortamdan su ve besin elementlerini alırlar. Böylelikle bitki kökleri ihtiyaç duydukları besinleri doğrudan temin etmiş olur. Sistem bitkilerin büyüme koşullarına göre optimize edilir ve maksimum verimlilik amaçlanır.

Topraksız Tarımın Tarihsel Gelişimi

Topraksız tarımın tarihi 1600'lü yıllara kadar uzanır. Fakat bu tekniğin laboratuvar ortamı dışında uygulanmaya başlaması 1930'lu yılları bulmuştur. Seralarda, ticari üretim amacıyla gerçekleştirilen tarım uygulamaları 1960'lı yıllarda başlamıştır. Türkiye'de topraksız tarımla ilgili araştırma çalışmaları 1980'li yıllarda yürütülmüş, ticari üretimse 1990'lı yıllarda Antalya'da kurulan modern seralarda başlamıştır.

Topraksız Tarımın Yetiştirme Ortamları

Topraksız tarımın yetiştirme ortamlarından bazıları şunlardır:

• Torf: Suda yetişen sazlıkların veya bataklık bitkilerinin kalıntılarıdır. Su altında parçalanmış hâlde bulunan torfun su tutma kapasitesinin yüksek olması özellikle sebze tarımı için elverişlidir.

• Kaya Yünü: %60 diyabaz ve %20 kireç taşı karışımından oluşan kaya yünü, ortalama 1500 ila 2000 derece sıcaklıklarda kömür tozuyla birlikte eritilerek elde edilir. Steril bir ortam yaratır.

• Volkanik Tüf: Hafif bir yetiştirme ortamı olarak nitelenen volkanik tüf Orta ve Doğu Anadolu'da yaygın olarak bulunur. Karıştırıldığı ortamların daha iyi havalanmasını sağlar ancak tek başına da kullanılabilir.

• Kokopit: Hindistan cevizi liflerinden üretilir.

Topraksız Tarım Nasıl Yapılır?

Tarım alanı olmaksızın tarım yapmayı mümkün kılan bu yöntem, evlerin teraslarında ve balkonlarında ya da özel olarak hazırlanmış ortamlarda uygulanabileceği gibi tarıma elverişli olmayan alanlarda da tarımsal üretim yapılmasına fırsat sunmaktadır. Böylelikle bu sistemler arazi ve toprak yapısından bağımsız olarak kapalı ortamlarda tarımsal üretim yapılmasına olanak sağlanmaktadır.

Bitki Besin Çözeltilerinin Kullanımı

Bitki besin çözeltileri yetiştirilecek bitkiye göre hazırlanır. Mineralli çözeltiler hazır olarak satın alınabilir fakat ham maddelerini temin ederek özel formüller hazırlamak da mümkündür. Hazırlanan besin çözeltilerinin içerisinde genellikle azot, fosfor ve potasyum gibi elementler bulunur. Bu besin çözeltilerinin kullanımı topraksız tarım yöntemine ve yetiştirilecek ürüne göre farklılık gösterebilir.

Su ve Besin Dengesinin Sağlanması

Hazırlanan besin çözeltisinin pH değeri topraksız tarımın ortamına göre değişiklik gösterir. Örneğin taş yünü veya aeroponik topraksız tarım sistemleri için 5.6 ile 6.2 aralığında bir pH değeri gerekir. Bu pH sağlanamazsa bitkiler ihtiyaç duydukları besin maddelerini alamaz. Hazırlanan solüsyona eklenecek bitki besinleri genellikle asidiktir ve bu yüzden solüsyonun pH değerini düşürebilir.

Otomatik gübre dozlama sistemleri su ve besin dengesinin istenen düzeyde kalmasını, elektronik kontrol sistemleriyse pH değerlerinin düzenli olarak kontrol edilmesini sağlayabilir.

Kapalı Alanlarda Topraksız Tarım Uygulamaları

Kapalı alanda yapılan topraksız tarım işi için güneşe veya çeşitli iklimsel koşullara ihtiyaç duyulmaz. Konteyner, sera veya fabrika gibi kapalı ortamlarda uygulanması yanı sıra artan ihtiyaçlar ile yerleşim merkezlerinde kent seraları gelişmekte ve bu alanlarda tepsili doldur-boşalt, besinli akan su ve kule gibi sistemler kullanılmaktadır. Bu uygulamalar için aydınlatma, sıcaklık, nem, besin hazırlama, sulama, karbondioksit ve oksijen sağlama, havalandırma gibi gereklilikler yetiştirme ortamına ve yetiştirilecek bitki türlerine göre planlanmalıdır.

Topraksız Tarımın Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Topraksız tarımın avantajları, dezavantajları, ekonomik ve çevresel etkileri şunlardır:

Topraksız Tarımın Avantajları

• Toprak dezenfeksiyonu olmadığı için toprak kirliliği söz konusu değildir.

• Toprak yorgunluğu oluşmaz.

• Toprağın yapısına bağlı olarak bitkilerde oluşan hastalıklar, pestisit ve fumigant gibi kimyasalların kullanımı azalır hatta bunların kullanımına gerek kalmayabilir.

• İş gücü azalır.

• Erken hasat mümkündür.

• Toprak tarım uygulamaları için elverişli olmayan ortamlarda bitki yetiştirilmesine olanak tanır.

Topraksız Tarımın Dezavantajları

• Sera, sulama ve bilgisayar sistemlerinin kurulumu gibi başlangıç maliyetlerinin yüksek olması.

• Bu alandaki kalifiye eleman sayısının az olması.

• Sürekli izleme gerekliliği.

Ekonomik ve Çevresel Etkiler

Yoğun nüfus artışı ve tarım arazilerinin azalması, gıda gereksinimlerini karşılamak konusunda sorunlar yaratması beklenmektedir. 2050 yılına dek gıda gereksinimlerinin %60 ila %70 oranında artacağı düşünüldüğünde mevcut tarım arazilerinin bu gereksinimi karşılaması mümkün olmayabilir. Ayrıca iklim değişikliği, çoraklaşma ve erozyon gibi etkiler de bu durumu zorlaştırabilir.

Özellikle hem toprak hem su bakımından yeterli kaynağa sahip olmayan ülkelerin dışa bağımlılığı topraksız tarım sistemi sayesinde azalabilir. Su ve gübre gereksinimlerinin az olması, üretim maliyetlerinin azalmasına ve gıdaya erişimin daha düşük fiyatlarla sağlanmasına yardımcı olabilir.

Topraksız Tarım Teknikleri Nelerdir?

Topraksız tarımda hidroponik, akuaponik ve aeroponik olmak üzere üç farklı teknik bulunur:

• Hidroponik Sistem: Bitkilerin akışkan veya durgun bir besin solüsyonu içinde yetiştirildiği sistemdir.

• Akuaponik Sistem: Hem bitki hem balık yetiştiriciliğinin aynı ortamda yapıldığı topraksız tarım türüdür. Bu yöntemde su boşa harcanmaz ve kimyasal gübre kullanılmaz.

• Aeroponik Sistem: Aeroponik yöntemde hazırlanan besin solüsyonunun çıplak bitki köklerine püskürtülmesi esastır. Bu sayede bitkilerin ihtiyaç duyduğu yeterli su ve oksijen sağlanmış olur. Sistemin avantajı su ve besin elementi kullanımının azaltılmasıdır.

Topraklı Tarım ve Topraksız Tarım Arasındaki Farklar Nelerdir?

Topraklı tarım ve topraksız tarım arasındaki başlıca farklar şunlardır:

Su Kullanımı ve Verimlilik

Topraksız tarım üretiminde su ve gübre kullanımı optimize edildiği için topraklı tarım faaliyetlerine kıyasla %90'a varan oranlarda su tasarrufu sağlanabilir. Topraksız tarımda bitkilerin yetişmesi için ideal ortam yaratıldığından hastalık riski azalır, ürün kalitesi artar ve daha yüksek verimlilik sağlanabilir.

Alan Gereksinimleri ve Uygulama Yöntemleri

Topraklı tarımda geniş alanlara ihtiyaç duyulur. Bu da kentleşmiş veya tarım alanları sınırlı olan bölgelerde topraklı tarımı uygulanabilir olmaktan çıkarır. Topraksız tarımda ihtiyaç duyulan alan çok daha düşüktür. Özellikle dikey tarım sistemleri sayesinde küçük alanlarda bile yüksek miktarda üretim gerçekleştirmek mümkündür.

Ayrıca hidroponik veya aeroponik sistemler sayesinde kapalı seralar veya bina terası gibi alanlarda da sürdürülebilir topraksız tarım faaliyetleri yürütülebilir. Evsel üretim gerçekleştirmek isteyen yetiştiriciler evde topraksız tarım yapabilir.

Üretim Süresi ve Verimlilik Kıyaslaması

Topraksız tarımın üretim süreleri topraklı tarıma kıyasla daha kısadır. Çünkü topraklı tarımda bitkilerin besine ulaşmak için bir enerji harcaması gerekir. Oysa topraksız tarımda bitkiler ihtiyaç duydukları besinleri hemen alır. Bu da verimlilik artışı anlamına gelir.

Topraksız tarım faaliyetlerine başlayabilmek için gerekli alanın sağlanması, ekipmanların satın alınması ve elektronik kontrol sistemlerinin hazırlanması gerekir. Bu da belirli bir sermayeyi gerekli kılar. Türkiye İş Bankası olarak sunduğumuz Tarım Bankacılığı hizmetinden yararlanarak tarım desteği sağlayan ürünlerimizden yararlanabilirsiniz.

İçerikte yer alan bilgiler yayınlanma tarihine göre hazırlanmıştır.

"Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye İş Bankası A.Ş. herhangi bir surette sorumlu değildir."

Etiketler:

Doğa Çiftçilik Çevre Koruma