Bu yazıda işyerinde eşitlik ve çeşitlilik bağlamında pozitif ayrımcılık kavramını inceliyoruz.
Günümüzde iş gücü geçmişte olduğundan çok daha çeşitli olmasına rağmen şirketlerdeki azınlık grupların eşit fırsat talepleri devam ediyor. Bu nedenle işverenlerin şirket içi eşitliği sağlamak ve yeni yetenekleri işe alırken “ayrımcılık” suçlamalarından kaçınmak için dikkatli davranmaları gerekiyor. İşgücünün çeşitlendirilmeye çalışıldığı bu noktada pozitif ayrımcılığın ne olduğunu kavrayabilmek oldukça önemli. Nitekim bu, çalışana karşı hukuka aykırı ayrımcılık yapmadan adil ve kapsayıcı bir çalışma ortamı yaratmada önemli bir rol oynuyor.
Pozitif Ayrımcılık Nedir?
Pozitif ayrımcılık kısaca, dezavantajlı gruplara mensup kişilere verilen ekstra haklar olarak tanımlanıyor. “Pozitif edim” olarak da adlandırılan pozitif ayrımcılık eşitliğe aykırı bir tavır olarak görülüyor.
Pozitif ayrımcılık, genelin faydalanabildiği haklardan çeşitli sebeplerden dolayı faydalanamayacağı için dezavantajlı gruplara özel hakların oluşturulmasını destekliyor ve azınlık grupların ancak bu şekilde çoğunlukla eşit olabilecekleri düşüncesiyle uygulanıyor.
Kişilerin yaş, engellilik, evlilik ve sivil ortaklık, hamilelik ve annelik, ırk, din, inanç (veya eksikliği), cinsiyet ve cinsel yönelim gibi özel ve korunması gereken özellikleri nedeniyle kayrılması pozitif ayrımcılık kapsamında değerlendiriliyor. Pozitif ayrımcılık kimlere yapılır sorusunun cevabı da bu tanımla beraber ortaya konmuş oluyor.
Pozitif Ayrımcılık Örnekleri
Örneğin asansörü veya tuvaleti kullanmak tüm şirket çalışanlarının yararlanması gereken bir hak. Ancak tekerlekli sandalye kullanan çalışanlar çoğu zaman asansörlerden, hatta yalnızca merdivenle giriş yapılabilen dar alanlardan faydalanamıyorlar. Dolaysıyla işverenlerin şirketlerinde bu özel grubun kullanımına uygun düzenlemelere gitmesi gerekiyor. Bunu yapan şirket, dezavantajlı grup için pozitif ayrımcılık yaparak bu kişilerin diğer herkesle eşit olmasını sağlamış oluyor.
İş yerinde pozitif ayrımcılık genellikle işe alım uygulamaları açısından düşünülse de bununla sınırlı değil. Terfi, şirket kullanım alanları veya çalışan fırsatları söz konusu olduğunda da pozitif ayrımcılık uygulanabiliyor.
Pozitif Ayrımcılık Neden Önemli?
Pozitif ayrımcılık; ırk, cinsiyet, ulusal köken ve ayrımcılığa neden olabilecek diğer faktörlerden bağımsız olarak insanlar için işyerinde veya eğitimde fırsat eşitliğini aktif olarak teşvik etmek için tasarlanmış politika ve programları ifade ediyor.
Bir işyerinde ya da eğitimde fırsat eşitliğini teşvik eden bu politika; ırk, cinsiyet, engellilik ve diğer benzeri faktörler nedeniyle iş yerinde ayrımcılığa uğrayan veya göz ardı edilen gruplar için oyun alanını eşitlemeyi amaçlıyor. Pozitif ayrımcılık genellikle bu gruplara karşı tarihsel ayrımcılığı düzeltmenin bir yolu olarak da kabul ediliyor.
Çalışan seçimlerin belirli gruplarla sınırlandırılması gereken bazı özel durumlar da bulunuyor. Mesela bir kadın sığınma evinde, görevle ilgili hassasiyetler ve sorunlar nedeniyle çalışanların kadın olması tercih edilebiliyor. Böylesi özel mesleki gerekliliklerin olduğu durumlarda pozitif ayrımcılıktan söz edilemiyor.
İşletmeler Pozitif Eylem Planlarını Nasıl Uygular?
Şirketlerde uygulanması beklenen ve hatta teşvik edilen pozitif eylem ile pozitif ayrımcılık arasında ince bir çizgi olduğunu unutmamak gerek. Aradaki çizginin silikleşmesi ve pozitif ayrımcılığın saf ayrımcılıkla karıştırılması ihtimali oldukça yüksek. Nitekim bu ikisi arasındaki farkı belirlemek her zaman kolay değil. Dolayısıyla şirketlerin işe alım ve terfi ile ilgili açık bir politikaya sahip olması gerekiyor.
Kuruluşunuzun ayrımcılıktan sıyrılarak pozitif eylemde bulunmasının en iyi yolunu bulmak istiyorsanız, çalıştığınız şirkette ayrımcılıkla ilgili olası bir iddiadan endişe duyuyorsanız veya ayrımcılığa uğradığını hisseden bir çalışansanız, deneyimli iş hukuku avukatlarından yardım alabilirsiniz.
Eğer bir işletme sahibiyseniz, pozitif ayrımcılık planınızı uygulamak için aşağıdaki adımları atabilirsiniz:
Analiz
İş rolleri ve bunların birbirleriyle nasıl bir ilişkide olduğuna dair bir organizasyon şeması hazırlayabilirsiniz. Böylece her bir çalışanın cinsiyetini ve etnisitesini ve benzeri özelliklerini tanımlayan bir şirket profiline sahip olmuş olursunuz. Yaptığınız analiz, şirketinizin ihtiyaç duyduğu pozitif ayrımcılık alanlarını öngörmenizi sağlayacaktır.
Uygunluk
İşe alım yapmanız gereken pozisyonlar için şirkette çalışan ve doğru becerilere sahip mevcut azınlıklara yönelebilirsiniz.
Sorunlu alanlar
Sorunlu alanları listeleyin. Örneğin bazı departmanlarda veya iş kategorilerinde kadın çalışanların yetersiz temsil edilmesi ya da kimi grupların yönetim rollerinde yer almaması gibi sorunlu alanları belirleyin ve buna göre aksiyonlar alın.
Düzeltici Eylemler
Somut, eyleme yönelik adımlar atın. Tüm çalışanlarınıza eşit haklar sunmayı amaçlayan düzenlemelerde bulunun. Aynı zamanda işe alım görüşmeleri sırasında ve ücretlendirme, eğitim, terfi ve işyeri deneyiminin diğer tüm bileşenlerinde çalışanlara eşit muamele yapılması yönünde düzenleyici adımlar atın.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye İş Bankası A.Ş. herhangi bir surette sorumlu değildir.