Dünya son dönemde iklim krizi, küresel ısınma, hava kirliliği gibi birçok sorunla yüzleşiyor. Bu sorunların yaşanmasında sanayileşme ve ekonomik faaliyetlerin yanı sıra insanoğlunun payı da bulunuyor. Yüzyıllar içinde dünyaya verilen zararın yıkıcı sonuçlarının yaşandığı bugünlerde dünyayı tekrar yaşanabilir hale getirmek adına atılan her adım çok değerli hale geliyor. Bu noktada ülkelere, kamu ve özel kurumlara ve de bireylere ayrı ayrı sorumluluklar düşmekte. Dünyanın daha yaşanılabilir hale gelmesini sağlamak için çevreye verilen zararı önlemek/azaltmak adına yürütülen faaliyetlerde adı sık sık duyulan kavramlardan biri olarak karşımıza karbon ayak izi çıkıyor. Karbon ayak izinin azalması küresel ısınma ve iklim değişikliğine karşı verilen mücadeleye destek sağlamanın yanı sıra enerji verimliliğini artırma noktasında da büyük fayda sağlıyor. Peki karbon ayak izini azaltmak neden önemlidir ve karbon ayak izini azaltmak için ne gibi önlemler alınabilir? İş Bankası blog olarak bu yazımızda “Karbon ayak izi nedir?” ve “Karbon ayak izi nasıl hesaplanır?” konularına odaklanacağız.
Karbon Ayak İzi Nedir?
Dünyanın varoluşundan bu yana korunan dengesi zaman içerisinde insan faaliyetleri kaynaklı olarak bozulmaya başlamış ve atmosferde bulunan su buharı (H2O), karbondioksit (CO2), metan (CH4) ve diazot monoksit (N2O) gibi sera gazı adı verilen gazların miktarı artmıştır. Bu artışa bağlı olarak da dünya olması gerekenden daha fazla ısınmaya başlamıştır.
Kurumsal ya da bireysel faaliyetlerin bir sonucu olarak atmosferde artan sera gazı miktarının karbondioksit cinsinden hesaplanmasına karbon ayak izi denir. Bir nevi dünyanın doğal dengesini bozacak şekilde attığımız her adım, yani doğaya verdiğimiz zararlar karbon ayak izi olarak tanımlanır.
Ülkelerin, kurumların ya da kişilerin doğaya ne kadar zarar verdiklerinin farkında olmaları, doğaya karşı daha hassas ve sürdürülebilir çözümler üretilmesi noktasında fayda sağlayacaktır. Bunun için de karbon ayak izinin hesaplanması gerekir.
Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?
Karbon ayak izi kişisel ve kurumsal olarak iki ayrı boyutta hesaplanır.
Karbon Ayak İzi Çeşitleri
1- Kişisel Karbon Ayak İzi:
İnsanların senelik yaşam aktiviteleri esnasında dünyaya salınan emisyonun kişisel olarak ne kadarlık miktarından sorumlu olduğumuzu ifade eder.
Kişisel karbon ayak izi ikiye ayrılır;
- Birincil Karbon Ayak İzi
Birincil karbon ayak izi, günlük hayat içerisinde insanın ihtiyaçlarını gidermek amacıyla gerçekleştirdiği enerji tüketimi sonucu ortaya çıkan emisyon değeridir. Örneğin, ısınmak için yakılan doğalgaz ya da ulaşım amacıyla kullanılan araç yakıtları birincil karbon izi adı altında değerlendirilir.
- İkincil Karbon Ayak İzi
Birincil ayak izi doğrudan dünyaya zarar verirken ikincil ayak izinin etkisi dolaylıdır. Kullandığımız ürünlerin imalattan tüketime hatta doğada yok olmasına kadar geçen yaşam süresi boyunca dolaylı olarak açığa çıkan sera gazlarının karbon cinsinden miktarını ifade eder. Ürünlerin kullanıcıya ulaşması ve kullanımı da dâhil olmak üzere tüm bu süreçlerde kullanılan enerjinin sebep olduğu karbon salımı bu kategoride bulunur.
2- Kurumsal Karbon Ayak İzi:
Son dönemde büyük ya da küçük ölçekli tüm firmalar kurumsal ayak izi hesaplamaları ile ilgili çalışmalar yapmaktadır. Çünkü günümüz dünyasında sürdürülebilirliği önemseyen ve çevre duyarlılığı yüksek kurumlar ve markalar gittikçe daha değerli bir hale gelmektedir. Bir işletmenin doğrudan ya da dolaylı faaliyetlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkan emisyon, kurumsal karbon izi olarak ifade edilir.
Kurumların yıllık faaliyetlerine bağlı emisyonlarını ifade eder ve 3’e ayrılır.
- Doğrudan Karbon Ayak İzi: Kurumların faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için kullandıkları fosil yakıtları ve fosil yaktılar aracılığıyla oluşan emisyonları ifade eder.
- Dolaylı Karbon Ayak İzi: Elektrik enerjisi ile ilgilidir. Kurumun tedarikçi kurumlarından satın aldığı buhar, soğutma, sıcak tutma gibi emisyonları kapsar.
- Diğer Dolaylı Karbon Ayak İzi: Kurumların tedarik zinciri içerisinde kullandıkları tüm ürünlere, taşeron faaliyetlerine, kiralık araçlarına hatta çalışanların iş amaçlı ulaşımlarına varıncaya kadar kapsayan emisyonları ifade eder.
Karbon Ayak İzinin Azaltılması Neden Önemlidir?
Karbon ayak izinin azaltılması dünyanın daha yaşanabilir bir yer haline gelmesi, çevre kirliliğinin azalması, sorumlu kurum ve insan bilincinin gelişmesi gibi birçok fayda sağlar. Karbon ayak izi hesaplandığında, dünya üzerinden insan kaynaklı yaratılan tahribatı görmek mümkün hale gelir ve bu da insan faaliyetleri kaynaklı emisyonu azaltmak için strateji geliştirme imkânı doğurur.
Bireysel olarak karbon ayak izini artıran olaylar:
- Şahsi araç kullanımı karbon ayak izinde önemli bir artışa neden olmaktadır. Şahsi araç kullanımını azaltarak günlük hayatta toplu taşıma ya da bisiklet kullanmak karbon ayak izini azaltmak noktasında etkilidir.
- Kış aylarında ısınma ihtiyacının giderilmesi için kömür ve doğalgaz gibi fosil yakıtlar çok sık kullanılıyor. Bu da karbon ayak izinde artışa neden oluyor. Fosil yakıtların yaşam alanlarında kullanılması yerine güneş enerjisi ile ısınma bir alternatif olabilir. Ya da fosil yakıt kullanımı devam edecekse evin yalıtımı yapılmalı ve fosil yakıt kullanımı en aza indirilmelidir.
- Elektrik tüketimi hem evlerde hem de iş yerlerinde aydınlatmadan ısınmaya kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Elektrik tüketiminin karbon ayak izini etkileyemeyecek noktaya gelebilmesi için elektriğin rüzgâr, güneş ya da hidroelektrik gibi yenilenebilir kaynaklardan sağlanması çok önemlidir. Bu noktada karbon ayak izi artışı engellenebilir.
- Gıda tüketimi ve giysi kullanımı da karbon ayak izini etkileyen faktörler arasında yer alır. Özellikle üretim aşamasında çevreye zararı fazla olan ürünleri tüketmemek, gıda israfı yapmamak, gereksiz kıyafet alışverişi yapmamak ve ikinci el ürünler tercih etmek karbon ayak izini azaltmakta etkili yöntemlerdir.
Kurumsal olarak karbon ayak izini azaltan olaylar:
- Sanayileşmeyle birlikte enerji ihtiyacı da arttı. Endüstriyel enerji tüketiminin yenilenebilir kaynaklar ile sağlanması karbon ayak izi artışını büyük oranda etkileyebilir.
- Artan nüfusun besin ihtiyacını karşılamak için tarım ve hayvancılık faaliyetleri de her geçen gün genişliyor. Bu da daha fazla arazi kullanımı ve artan hayvancılığın beraberinde metan gazının da artması anlamına geliyor. Ayrıca tarım arazilerinin genişlerken ormanlar azalıyor.
- Ulaşım denildiğinde genelde bireysel olaylar algılansa da aslında ticarette de yoğun ulaşım görülmekte ve karbon ayak izi artışına etki etmektedir. Tüm uluslararası taşımacılık işlemlerini düşünürsek ulaşımın karbon ayak izi üzerinde büyük etkisi olduğunu söyleyebiliriz.
- Kurumların, firmaların ve devletlerin doğru atık yönetimi politikaları benimsemeleri karbon ayak izinin azalması noktasında oldukça faydalı sonuçlar doğuracaktır. Etkili bir atık yönetimi süreci yürütüldüğünde, üretimde daha az ham madde harcanması mümkün olur. Bu da enerji tasarrufu sağlar. Daha fazla üretim için daha az kaynak kullanımı sağlanırken, zaman ve kaynak tasarrufuyla karbon ayak izi artışı azaltılabilir.
Bu yöntemlerin dışında karbon ayak izini azaltmanın birçok yolu da vardır. Azaltma yöntemlerinin etkili olabilmesi için öncelikle isabetli ve doğru sonuçları olan karbon ayak izi hesaplamaları yapılması gerekmektedir. Doğru sonuçlar sayesinde hangi alanlarda önlem alınması gerektiğini kolayca belirlenebilecektir.
İş Bankası olarak karbon ayak izinin azaltılması için birçok faaliyet, ürün ve hizmetimiz bulunuyor. Sürdürülebilirlik noktasında attığımız adımları ve gerçekleştirdiğimiz faaliyetleri incelemek için
Entegre Faaliyet Raporumuzu görüntüleyebilirsiniz.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye İş Bankası A.Ş. herhangi bir surette sorumlu değildir.