Enflasyon, mal ve hizmetlere dair fiyat düzeyinin yükselmesi sebebi ile paranın satın alma gücünde meydana gelen düşüşü ifade eder. Burada etkileyici unsur sadece belirli mal ya da hizmetlerin fiyatlarında meydana gelen artış değil, mal ve hizmetlerin genel fiyat düzeyinin artış göstermesi sonucu alım gücünde meydana gelen azalmadır. Dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur da enflasyonun söz konusu fiyatların bir seferlik artışı olmadığı, bu artışın süreklilik arz etmesi hali olduğudur.
Enflasyon kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için bir örnek vermek gerekirse, bir sene önce yaptığınız market alışverişinde harcadığınız tutarın 50 TL olduğunu varsayalım. Bu alışverişten bir sene sonra aynı ürünleri marketten 100 TL’ye alabiliyorsanız bu, yıllık enflasyonun oldukça yüksek olduğunun göstergesidir. Yani bu, bir sene içerisinde artan mal fiyatları ile alım gücünün düştüğünü gösterir.
Enflasyon Türleri Nelerdir?
Enflasyon kavramının kendi içinde ayrıldığı türler ve alt türler bulunur. Enflasyon türlerini şöyle sıralayabiliriz:
Fiyatların artış oranına göre enflasyon türleri:
Ilımlı enflasyon: Genel fiyat artışlarının düşük düzeylerde gerçekleştiği ve enflasyon beklentisinin meydana gelmediği durumlar için kullanılan bir terimdir. Ilımlı enflasyon, sürünen enflasyon olarak da adlandırılabilir. Zamana ve mekana bağlı olarak her ekonomi için farklı bir orana işaret edebilecek Bu tür bir enflasyonun ekonomiye olumsuz etkileri olmaz.
Yüksek enflasyon: Bu enflasyon, ekonomiyi zarara uğratabilen bir türdür. Bu enflasyon türünde piyasaların işleyişi bozulabilir, gelecek hakkında yüksek belirsizlikler söz konusu olabilir, paranın bir değer ölçüsü ve tasarruf aracı olma özelliği büyük oranda zayıflayabilir.
Hiperenflasyon: Çok yüksek oranda meydana gelen bir enflasyon türüdür. Paranın fonksiyonlarını yitirmesine sebep olan hiperenflasyonun özelliği, piyasa işlemlerinin ulusal parayla değil, döviz üzerinden yapılmasıyla sonuçlanması ve ulusal para sistemini çöküşe uğratmasıdır. Genelde ülkenin çok ağır koşullardan geçtiği dönemlerde meydana gelir ve bu ülkeler yeni para birimine geçmek durumunda kalabilir.
Nedenlerine göre enflasyon türleri:
Talep enflasyonu: Toplam talep düzeyinin arzı aşması ve sürekli olarak fiyatların yükselmesine sebep olması durumunda talep enflasyonu oluşur.
Maliyet enflasyonu: Üretimin girdisi olan mal ve hizmetlerin maliyetlerinin artmasının bir sonucu olarak fiyatlarda meydana gelen sürekli artışlar ile maliyet enflasyonu oluşur. Bu enflasyon türünün oluşmasındaki bir diğer etken ise firmaların kar oranlarını arttırmak istemeleri olabilir. Firmaların üretimde kullandığı emek, hammadde ve girdi maliyetleri sabit olduğu halde kar amacı güderek fiyatları artırması, enflasyona sebep olur.
Yapısal enflasyon: Eksik rekabet piyasalarında firmaların kar marjlarının yüksek olması ya da arzın talebe cevap vermekte gecikmesi gibi bazı durumlar yapısal enflasyonu doğurur.
Enflasyonun Etkileri Nelerdir?
Yüksek enflasyonun ülke için geçici veya kalıcı nitelikte birçok olumsuz sonucu vardır. Bunlardan bazıları:
Gelir dağılımı adaletsizliğinin artması,
Borçlanma maliyetlerinde yükseliş,
Reel gelirlerde gerileme,
Tasarruf etme eğiliminde azalış ve yatırımlarda düşüş,
İş belirsizliği.
Enflasyon Nasıl Hesaplanır?
Enflasyon hesaplama işlemi yapılırken resmi istatistik kurumlarından faydalanılır. Türkiye’de TÜİK enflasyon değerlerinin belirlenmesinde faydalanılan istatistik kurumudur. Resmi istatistik kurumları aylık periyotlar ile fiyat değişimini gözlemlemek için marketler, benzin istasyonları, muayenehaneler, hizmet sağlayıcılar ve buna benzer pek çok alanda inceleme yapar. Oluşturulan endeksler ile enflasyon hesaplamaları yapılır. Kullanılan en temel iki endeks;
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE-CPI),
Yurt içi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE-D-PPI)‘dir.
TÜFE; gıda, giyim, binek araç gibi hanehalklarının tüketimine yönelik mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimlerin hesabında kullanılır. Yİ-ÜFE ise ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurt içinde satılan ürünlerin üretici fiyatlarındaki değişimleri ölçen fiyat endeksidir. Enflasyon Korumalı Vadeli Mevduat Ürünleri ile siz de paranızın değerini koruma altına alabilirsiniz. Ürün özellikleri ve kullanımı ile ilgili ayrıntılı bilgi için Enflasyona Endeksli TL Mevduat Ürünleri sayfasını hemen ziyaret edebilirsiniz.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti,yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye İş Bankası A.Ş. herhangi bir surette sorumlu değildir.