Bir Bakışta Gökyüzü: Yıldızlar, Gezegenler ve Ay

Her mevsim gökyüzündeki örtüye ayrı güzellikte motifler çizilir. Hele bir de şehirden uzak sessiz bir yerdeyseniz, gökyüzü bir anda sizi sihirli dünyasına çekiverir. Ancak günlük yaşamın koşturmacasına büyük şehirlerin beton blokları, ışık ve hava kirlilikleri de eklenince ne yazık ki pek azımız bu güzelliğin farkına varabiliyoruz. Gökyüzünü önceden tanıyor olabilirsiniz veya ilgimi çekmiyor da diyebilirsiniz. Hangi düşüncede olursanız olun yine de bu yazımıza göz atabilirsiniz.

Gökbilimciler (astronomlar) amatör ve profesyonel olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Dünyanın en büyük laboratuvarında bedava deney yapabilmek için gökbilim (astronomi) uzmanı olmanıza veya büyük teleskoplara gerek yoktur. Başını kaldırıp gökyüzüne bakan herkes amatör gökbilimci sayılabilir. Hele bir de basit bir dürbününüz varsa engin gökyüzünde kaybolmanız işten bile değildir. Üstelik günümüzde yıldızları, gezegenleri ve takımyıldızlarını tanımak için son derece etkili akıllı telefon uygulamaları (Astronomy Apps) geliştirilmiştir. Artırılmış gerçeklik yardımıyla telefonunuzu tuttuğunuz doğrultuda hangi gök cisimleri var isimleriyle birlikte detaylı bilgilerini okuyabilir, gökyüzünde neler olup bitecek önceden haber alabilirsiniz. Hatta uygulamadaki takvimi geriye alarak bir “zaman yolculuğuna” çıkabilir örneğin doğduğunuz zamanda nasıl bir gökyüzü vardı inceleyebilirsiniz.

Şimdi gelin her gece gökyüzünde süregelen dansın ana kahramanlarını yakından tanıyalım.

Eskiden gök bilginleri gökyüzünü kolayca adresleyebilmek için gökte “noktaları birleştir” oyunu oynamış ve gökyüzünü tam 88 parçaya bölmüşler. Her bir parça genelde adı mitolojik kökenli bir takımyıldızına karşılık gelir. Dört mevsimin kendine özgü takımyıldızları vardır ve bunların birbirlerine olan konumları hep aynıdır. Gökbilimciler takımyıldızlarını gök nesnelerini kolayca bulabilmek için kullanırlar. Basit bir yıldız atlası veya akıllı telefon uygulamaları yardımıyla takımyıldızlarını kolayca gözleyebilirsiniz. Nasıl mı? Yıldız haritaları büyük bir çember içine yerleştirilmiş büyüklü küçüklü noktalardan oluşur ve bunlar hayali çizgilerle birbirine bağlanıp takımyıldızları oluşturulur. Her bir nokta bir yıldıza karşılık gelir ve gökteki parlaklığı haritadaki büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Haritayı çevreleyen çember bizim ufuk çizgimizdir ve çembere yakın olan noktalar ufka yakın yıldızları gösterir. Haritanın ortası ise tepeye yakın yıldızlara denk gelir. İlk olarak Büyük Ayı (Ursa Major) takımyıldızını ve onu kullanarak kutup yıldızına nasıl ulaştığımızı görelim. Büyük Ayı’nın bir kepçeye benzeyen kase kısmında 4 sapında 3 yıldız bulunur. Sapın ortasındaki yıldız Mizar’dır. Mizar’ın hemen dibinde çok daha sönük bir eşi Alkor vardır. Mizar ve Alkor en bilinen çift yıldızlardan biridir ve eğer Mizar ile birlikte Alkor’u da görebiliyorsanız bu gözlerinizin keskin olduğunu gösterir. Kâsenin ucundaki iki yıldızı hayali bir doğruyla birleştirip bunu yaklaşık 5 birim kuzeye doğru uzattığımızda da sönük ve yalnız bir yıldıza ulaşırız. Bu çoğumuzun daha parlak görmeyi umduğu “Kutup Yıldızı”dır (Polaris). Kutup Yıldızı Dünya’nın dönme ekseninden geçtiği için, bütün yıldızlar gece boyunca onun çevresinde dönüyormuş gibi görünür.