Beta Katsayısı Nedir Nasıl Hesaplanır?

​Borsa üzerinden mal varlıkları ile yatırım, birçok yatırımcının gelirlerini değerlendirdikleri bir alan olarak bilinir. Borsanın yükseliş ve düşüşlerinin iyi hesaplanarak yatırım hareketlerinin bu durumlara göre düzenlenmesi yatırımın gelirlerinin artırılmasına ve yatırımın güvenli bir şekilde korunarak büyütülmesine yardımcı olur. Beta ve beta hesaplamaları, yatırımların korunmasına ve değerlendirilmesine katkı sağlayan yöntemlerden biri olarak yatırımcıların karşısına çıkar. Beta kavramı, piyasaya kıyasla bir menkul değerin ya da portföyün sistematik riskine dair bir ölçüdür. Beta coefficient olarak da bilinen Beta katsayısı ise bir risk ölçüsü olarak değerlendirilir. Bir şirketin katsayısı yüksekse şirketin hem risk değerleri hem de getiri oranları fazla olur. Beta, bu risk ve getiri arasındaki ilişkiyi tanımlandıran, sermaye varlık fiyatlandırma modelinde kullanılır. Bir yatırımın betası, piyasaya oranla getiri değişkenliğinin belirlenmesini sağlar. Beta katsayısı nedir? sorusu bu durumda sıklıkla sorulan sorular arasında yer alır. Bir yatırım portföyünün ya da menkul kıymetin genel piyasa içerisindeki hareketlere duyarlılığının ölçüsü olarak tanımlandırılabilir. Yatırım portföyünün ya da menkul kıymetin getirilerinin genel piyasa kazançları ile karşılaştırılması ile bir risk ölçümü sağlanır. Betayı doğru analiz edebilmek, bir hisse senedinin değerinin korunabilmesi ve hisselerin yükselebilmesi için oldukça önemlidir. 

Beta, menkul bir değer ya da portföyün riskine dair bir ölçü olarak gösterilebilir. Beta katsayısı da bu riskin ölçülebileceği bir değerdir. Bu işlem ile piyasada karşılaşılabilecek risk oranları belirlenebilir. Beta, tek bir varlık üzerine yatırım sağlamaktan doğacak riskleri ölçmek açısından tek başına kullanılabilecek bir süreç ya da araç değildir. ​Mevcut portföy içinde yer alan yatırımlardan hangisinin risk seviyesinin ne derece artırılabileceğini ölçer. Borsa yükselişte olduğunda portföyün betasının artırılması, düşüşte olduğunda ise düşürülmeye çalışılması önemlidir. Çünkü, düşen bir piyasa değeri içerisindeki yüksek beta zarara sebep olur. Düşük değerlerde yüksek betalı bir portföye sahip olmak kayıp oranını büyütür.

Beta katsayıları birden fazla formül üzerinden hesaplanabilir. Beta katsayısı, MS Excel programı üzerinde işlem yapılabilir. Bu program üzerinden yapılacak işlem son derece kolaydır. Katsayının bulunabilmesi, analizi yapılan şirketin geçmişe dayalı hisse fiyatlarının bilinmesini gerektirir. Hisse senedi fonları​ art arda olacak şekilde veri sağlamalıdır. Üç farklı beta katsayısı formülü vardır. Bu formüller içinde MS Excel üzerindeki eğim işlevi, varyans/kovaryans sistemi ve regresyon bulunur. 

Varyans, standart sapmanın karesi olarak tanımlanabilir. Standart sapma ise bir veri topluluğunun ortalamaya göre dağılımını hesap eder. Kovaryans ise, iki değişkenin arasında bulunan doğrusal bir ilişkinin ne kadar değişkeni olduğunu açıklayan terimdir. Diğer bir tanımıyla, iki farklı dizinin varyansıdır. Bir popülasyonda bulunan yayılmanın bir ölçüsü olarak varyans göz önünde bulundurulur. Kovaryans ise iki rastgele değişkenin korelasyonunun ölçüsü olarak baz alınır.

Regresyon doğrusu, veriler ile doğru arasındaki en iyi alternatifin belirlenmesi ile oluşturulan bir grafik şeklinde yatırımcıların karşısına çıkar. Bilgisayar yardımı ile de kolaylıkla yapılabilecek bu işlem bilgisayar üzerinde en düşük hata payı ile doğru sonuçlar getirmesi açısından kullanışlıdır. Regresyon analizinin piyasalarda nasıl kullanılacağını merak edenler ise bu soruya tatmin edici bir cevap bulabilir. Her bir tarih için endeks ve hisse getirilerinden oluşturulan tablo, regresyon doğrusu hesaplanarak bir grafik elde edilebilir. ​Regresyon hesaplamaları, beta katsayısının hesaplanmasında oldukça kullanışlı bir yöntemdir ve bu işlemle hisse senedi getirisinin borsanın endeksindeki hareket duyarlılığı ölçülebilir. 

Beta katsayısı nasıl hesaplanır? sorusu bu alanda sıklıkla sorulan sorular arasında yer alır. Genel olarak Excel üzerinden kolay bir şekilde hesaplama işlemleri yapılabilir. Beta katsayısı hesaplama örnek olması için Excel’de beta katsayısı şu adımlar izlenerek hesaplanabilir:

1. Hangi periyotlar için hesaplanıyorsa, hisse senetlerinin hangi fiyattan kapandığı,

2. Endeksin kapanışı fiyatı, 

3. Hisse senedinin ve endekse dair beklenen getiri,

4. Endeks ve hisse senedinin beklenen getirilerinin toplamı oranının veri setine oranı,

5. Hisse senedinin ve endeksin ortalama üzerindeki sapma değeri,

6. Endeks ve hisse senedinin standart sapmasının hesaplanması,

7. Endeks ve hisse senedinin ortalamadan sağma değeri baz alınarak kovaryansının hesaplanması,

8. Elde edilen standart sapma oranının kovaryansa oranı.

Bu şekilde katsayı hesabı yapılabilir. Yine de yalnızca beta ve beta katsayısı göz önüne alınarak hisse senedi yatırımı yapılmamalıdır. Çünkü bu değer, hisse senedinin riskini ölçme konusunda önemli bir veri sunuyor.